Khởi đầu hành trình tăng trưởng!

Thị trường thanh toán số tại Việt Nam đã chứng kiến một sự thay đổi lớn: sự trỗi dậy mạnh mẽ của thanh toán QR code do các ngân hàng phát triển, đặc biệt là dưới hình thức chuyển khoản qua mã VietQR. Điều này đang âm thầm làm xói mòn thị phần – và cả vai trò trung tâm – của các ứng dụng ví điện tử từng một thời là biểu tượng của thanh toán số: MoMo, ZaloPay, Viettel Money, v.v.

Trong những cuộc tán gẫu với bạn bè và đồng nghiệp, có 1 câu hỏi thường được mọi người nhắc đến: Thanh toán qua QR với app ngân hàng tiện như thế rồi, thì cần tới Ví điện tử làm gì nữa nhỉ??

Bản thân mình cũng bị tác động khá mạnh về cashless từ những năm tháng trước ở bên Trung Quốc, nên cũng nghĩ nhiều về vấn đề này. Khi mà giờ đầy người ta chỉ cần mở app ngân hàng, quét QR, nhập số tiền – không cần tạo tài khoản ví, không cần nạp tiền, không phải lo đồng bộ, thì khi này câu chuyện tiện lợi không còn là lợi thế riêng của ví điện tử.

Và thực tế, trong năm 2023, số lượng giao dịch qua mã QR đạt 2,5 tỷ giao dịch, tăng 125% so với năm trước. Trong đó, phần lớn là QR chuyển khoản trực tiếp qua ngân hàng, mà không cần qua các ví điện tử trung gian như trước

Thị phần ví điện tử tại Việt Nam, theo Decision Lab 2024, cho thấy MoMo vẫn dẫn đầu với khoảng 68% người dùng đã từng sử dụng, nhưng tốc độ tăng trưởng bắt đầu chững lại, trong khi ZaloPay và Viettel Money loay hoay trong việc giữ chân người dùng. Nhiều người dùng chỉ tải ví khi có khuyến mãi, và gỡ sau khi không còn ưu đãi.

Không còn là trung tâm thanh toán, ví điện tử giờ đây chắc hẳn đang phải thực sự đi trả lời câu hỏi: “Người dùng ở lại vì điều gì?”

Không có hệ sinh thái, liệu có tương lai cho Ví điện tử không?

Nhìn lại những ví điện tử thành công trên thế giới thì chúng ta sẽ có thể thấy đại đa số chúng đều không đơn độc.

AliPay gắn liền với hệ sinh thái Alibaba, từ Taobao, Tmall cho đến Ele.me, tất cả đều dùng AliPay làm nền tảng thanh toán.WeChat Pay sống trong hệ sinh thái siêu ứng dụng của WeChat – nơi người dùng nhắn tin, đặt vé, gọi xe, thanh toán hóa đơn…PayPal lớn lên cùng eBay và sau này là nền tảng thương mại toàn cầu.

Ví điện tử khó có thể phát triển bền vững nếu không sống trong một hệ sinh thái. Vì nếu không, một người dùng đến vì voucher cũng sẽ rời đi khi voucher hết.

Dữ liệu: Vũ khí cuối cùng, nhưng nó có đủ mạnh khi không có hệ sinh thái?

Một trong những giá trị lớn nhất mà ví điện tử có thể nắm giữ chính là dữ liệu hành vi tài chính của người dùng. Từ dữ liệu chi tiêu, địa điểm, khung giờ sử dụng, danh mục tiêu dùng… các ví có thể cá nhân hóa dịch vụ, đưa ra ưu đãi phù hợp, giới thiệu sản phẩm tài chính, bảo hiểm, đầu tư, vay tiêu dùng.

Nhưng để có dữ liệu sâu và đúng, họ cần hành vi – và hành vi chỉ xảy ra khi người dùng ở lại và tương tác thường xuyên.

Tức là, nếu ví không còn là trung tâm của hệ sinh thái, thì kho dữ liệu có lẽ cũng chỉ là những mảnh ghép vụn vặt – thiếu chiều sâu, thiếu độ chính xác, và không đủ sức để trở thành engine phát triển dịch vụ mới.

Vậy thì các ví điện tử sẽ có thể đi về đâu?

Mình nghĩ là sẽ vẫn có những con đường cho các Ví điện tử, chúng sẽ vẫn có 1 chỗ đứng nào đó nhất định trên thị trường, nhưng hẳn là nó sẽ phải khác so với trước kia.

1. Trở thành nền tảng Loyalty đa thương hiệu

Xây dựng hệ sinh thái tích điểm – đổi quà – ưu đãi giữa nhiều thương hiệu, doanh nghiệp. Ví trở thành nơi người dùng quay lại thường xuyên không chỉ để thanh toán, mà còn để “tối ưu hóa” giá trị tiêu dùng.

Vậy ví kiếm tiền bằng cách nào?

Thu phí từ các thương hiệu muốn gia nhập hệ sinh thái (pay-per-engagement, CPA, thuê gian hàng).Upsell quảng cáo, ưu đãi cá nhân hóa.Bán insight và phân tích dữ liệu tiêu dùng.

Ví điện tử tích hợp loyalty platform, xây “deal marketplace”, hỗ trợ chia sẻ điểm, làm gamification (streaks, nhiệm vụ, bảng xếp hạng…).

2. Tiến hóa thành ngân hàng số

Cung cấp các sản phẩm tài chính cơ bản như tiết kiệm, vay tiêu dùng, bảo hiểm, đầu tư vi mô… hợp tác với ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng để cung cấp dịch vụ.

Cách để kiếm tiền:

Chia sẻ doanh thu với đối tác tài chính (commission, referral).Phí quản lý tài khoản, rút tiền nhanh, tiện ích nâng cao.Gói trả phí với lãi suất tốt hơn, bảo hiểm kèm theo.

Tuy nhiên, sẽ cần khả năng đánh giá rủi ro tín dụng (credit scoring), dữ liệu hành vi mạnh, và/hoặc liên kết ngân hàng có giấy phép.

3. Xây dựng hệ sinh thái tiêu dùng offline riêng

Trở thành phương thức thanh toán ưu tiên trong hệ sinh thái riêng (chuỗi bán lẻ, siêu thị, quán ăn, nhà mạng…), tạo vòng lặp sử dụng khép kín.

Cách để kiếm tiền:

Ăn chia doanh thu với hệ sinh thái (commission, promotion kickback).Dữ liệu tiêu dùng + hành vi mua hàng lặp lại.Upsell dịch vụ tài chính sau này trong hệ sinh thái đó.

4. Trở thành nền tảng thanh toán B2B & tích hợp API

Mở SDK/API để cho phép các website, ứng dụng, cửa hàng tích hợp phương thức thanh toán ví điện tử (giống Stripe, Razorpay).

Cách kiếm tiền khả dĩ:

Thu phí giao dịch (% transaction fee).Phí duy trì API/SDK theo tháng (subscription B2B).Gói premium cho partner lớn với SLA & data report.

Để đi theo hướng này, thì cơ bản là sẽ cần tech team mạnh, và hỗ trợ kỹ thuật tốt, có bộ tài liệu cho developer để các bên dễ dàng tích hợp cũng như đủ khả năng hỗ trợ.

Ngoài ra thì có thể còn có là làm thanh toán cross-border (tương đối khó), hay xây dựng thành nền tảng giải trí để có thể thu hút được nhiều user, mang lại traffic và từ đó monitize.

Nói chung, mình thấy một ví điện tử nếu chỉ đóng vai trò là kênh trung gian thanh toán thì sớm muộn cũng sẽ bị thay thế. Nếu như không có hệ sinh thái đi kèm, không có trải nghiệm vượt trội, người dùng sẽ đến vì cái gì sẽ ra đi vì cái đó, đặc biệt là những thứ liên quan tới ưu đãi, promotion thì càng dễ.